การปลูกพืชโดยใช้วัสดุอื่นทดแทนการใช้ดิน
เป็นการปลูกแบบไฮโดรโพนิกส์อีกประเภทหนึ่ง เพื่อแก้ไขปัญหาการทำการเกษตรในพื้นที่
ดินอยู่ในสภาพที่ไม่เหมาะสมต่อการเพาะปลูก
การปลูกในวัสดุทดแทนดิน
ยังเป็นการปลูกพืชที่ช่วยแก้ไขปัญหาการขาดอ๊อกซิเจนที่รากในพืชต่างๆ เช่น มะเขือเทศ, พริกหวาน, แตงกวา, เมล่อน ฯลฯ
โดยพืชเหล่านี้เป็นพืชที่ต้องการอ๊อกซิเจนที่รากค่อนข้างมาก
ซึ่งการปลูกพืชแบบรากแช่ในสารละลาย
ในพื้นที่อากาศร้อนมักประสบปัญหาอุณหภูมิของน้ำสูงเกินไป ทำให้รากพืชขาดอ๊อกซิเจน
จนทำให้พืชนั้นอ่อนแอ และเกิดโรคขึ้นได้ง่าย
การปลูกพืชด้วยวิธีนี้เป็นการนำวัสดุชนิดต่างๆ
มาใช้เพื่อทำให้ที่ให้รากพืชยึดเกาะพยุงลำต้นไว้ได้
โดยวัสดุปลูกที่เราจะนำมาใช้ทดแทนดินที่ดีนั้น
ต้องคำนึงถึงปัจจัยหลายอย่างประกอบกัน เช่น
1. มีอัตราส่วนพื้นที่ของอากาศและน้ำเหมาะสม
อัตราส่วนประมาณ 50 : 50 หมายถึง
วัสดุที่มีการระบายอากาศและน้ำได้ดี หรือมีความพรุนสูง
ไม่เป็นวัสดุที่มีการสะสมความร้อน
2. โครงสร้างของวัสดุปลูกไม่อัดตัวกันแน่น
หรือยุบตัวง่ายเมื่อถูกน้ำและใช้ไประยะหนึ่ง
3. วัสดุปลูกต้องไม่ทำปฎิกิริยทางเคมีเมื่อสัมผัสกับธาตุอาหารพืชจนเกิดอันตรายกับรากพืช
4. เป็นวัสดุที่สะอาด
คือไม่มีการสะสมของเชื้อโรค หรือแมลง
5. เป็นวัสดุที่หาได้ง่าย
และราคาไม่แพงจนเกินไป
ในการปลูกพืชโดยใช้วัสดุปลูกให้ประสบความสำเร็จนั้น
ผู้ปลูกต้องทราบถึงคุณสมบัติของวัสดุที่เรานำมาใช้ปลูกนั้นเป็นอย่างดีเพื่อที่เราจะได้สามารถควบคุมปริมาณการให้น้ำและสารละลายธาตุอาหารพืชได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม
วัสดุปลูกทดแทนการใช้ดินที่นิยมนำมาใช้ได้แก่
1. หินภูเขาไฟ
- แหล่งกำเนิด : หินภูเขาไฟ
- ค่า pH : 6.5
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ 19%
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ไม่มี
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 3 - 15 มม.
- ความพรุน 73%
- ความคงทนของโครงสร้าง ดีมาก
- ลักษณะการนำมาใช้ วัสดุเพาะชำ, วัสดุผสมปลูก
- อายุการใช้งาน หลายปี
- ราคา ถูก
- ข้อดี มีการระบายน้ำดีมาก, ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืช, อายุการใช้งานนาน
- ข้อเสีย อุ้มน้ำได้น้อย, มีน้ำหนักมาก
2. ทรายหยาบ
- แหล่งกำเนิด : หินภูเขาไฟ
- ค่า pH : 6.5
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ 19%
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ไม่มี
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 3 - 15 มม.
- ความพรุน 73%
- ความคงทนของโครงสร้าง ดีมาก
- ลักษณะการนำมาใช้ วัสดุเพาะชำ, วัสดุผสมปลูก
- อายุการใช้งาน หลายปี
- ราคา ถูก
- ข้อดี มีการระบายน้ำดีมาก, ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืช, อายุการใช้งานนาน
- ข้อเสีย อุ้มน้ำได้น้อย, มีน้ำหนักมาก
2. ทรายหยาบ
- แหล่งกำเนิด แม่น้ำ
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ ค่อนข้างดี
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ไม่มี
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 0.5 - 2 มม.
- ความพรุน ต่ำ
- ความคงทนของโครงสร้าง ดีมาก
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุกรอง หรือผสมเป็นวัสดุปลูก
- อายุการใช้งาน หลายปี
- ราคา ปานกลาง
- ข้อดี อุ้มน้ำได้ดีกว่ากรวด, ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืช, อายุการใช้งานนาน, ราคาถูก
- ข้อเสีย มีปัญหาการอัดตัวแน่นเมื่อใช้เป็นเวลานาน, มีน้ำหนักมาก, ความพรุนต่ำ
3. เม็ดดินเผา (Hydro Clay)
- แหล่งกำเนิด
การเผาดินเหนียวที่อุณหภูมิ 1,100 องศาเซลเซียส
- ค่า pH : 5 - 7
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ 14 - 16 %
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ไม่มี
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 8 - 16 มม.
- ความพรุน สูง
- ความคงทนของโครงสร้าง ดีมาก
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุกรอง, เป็นวัสดุปลูก
- อายุการใช้งาน หลายปี
- ราคา สูง
- ข้อดี การระบายอากาศดีมาก, ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืช, อายุการใช้งานนาน
- ข้อเสีย อุ้มน้ำได้น้อย, มีน้ำหนักมาก, ราคาค่อนข้างแพง
- ค่า pH : 5 - 7
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ 14 - 16 %
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ไม่มี
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 8 - 16 มม.
- ความพรุน สูง
- ความคงทนของโครงสร้าง ดีมาก
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุกรอง, เป็นวัสดุปลูก
- อายุการใช้งาน หลายปี
- ราคา สูง
- ข้อดี การระบายอากาศดีมาก, ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืช, อายุการใช้งานนาน
- ข้อเสีย อุ้มน้ำได้น้อย, มีน้ำหนักมาก, ราคาค่อนข้างแพง
4. ใยหิน (Rockwool)
- แหล่งกำเนิด หลอมหินภูเขาไฟและปั่นให้เป็นเส้นใยผสมสารเรซิน 4 - 5%
- ค่า pH : 7 - 9.5
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ 70 - 80 %
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ไม่มี
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 8 - 16 มม.
- ความพรุน 98%
- ความคงทนของโครงสร้าง ไม่ดี
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุเพาะเกล้า, เป็นวัสดุปลูก , ฉนวนกันความร้อน
- อายุการใช้งาน 1 ครั้ง
- ราคา สูง
- ข้อดี การระบายน้ำและอากาศดีมาก, ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืช, ความพรุนสูง
- ข้อเสีย ราคาค่อนข้างแพง
5. เพอร์ไลท์ (Perlite)
- แหล่งกำเนิด เผาหินภูเขาไฟด้วยความร้อน 1,200 องศาเซลเซียส
- ค่า pH : 7 - 7.2
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ 250 - 300 ลิตร ต่อเพอร์ไลท์ 1 ลูกบาศก์เมตร
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ไม่มี
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 1.5 - 6 มม.
- ความพรุน 97%
- ความคงทนของโครงสร้าง ดี
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุเพาะเกล้า, เป็นวัสดุปลูก
- อายุการใช้งาน 1 ครั้ง
- ราคา สูง
- ข้อดี การระบายน้ำและอากาศดี, ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืช, น้ำหนักเบา
- ข้อเสีย ราคาค่อนข้างแพง
6. เวอร์มิคูไลท์ (Vermiculite)
- แหล่งกำเนิด เผาแร่ไมก้าด้วยความร้อน 850 องศาเซลเซียส
- ค่า pH : 7 - 7.2
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ 350 - 375 ลิตร ต่อเวอร์มิคูไลท์ 1 ลูกบาศก์เมตร
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ 65 - 140 me/100 gm
- ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางที่นิยมนำมาใช้ 1 - 6 มม.
- ความพรุน 96%
- ความคงทนของโครงสร้าง ไม่ดี
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุผสมเพาะเกล้า
- อายุการใช้งาน 1 ครั้ง
- ราคา สูง
- ข้อดี การระบายน้ำและอากาศดี, อุ้มน้ำได้ดี, น้ำหนักเบา
- ข้อเสีย ราคาค่อนข้างแพง, มีการแลกเปลี่ยนประจุเคมี, โครงสร้างย่อยสลายตัวง่าย
7. แกลบดิบ
- แหล่งกำเนิด เปลือกหุ้มเมล็ดข้าว
- ค่า pH : 6 - 7
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ น้อย
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ ต่ำ
- ความพรุน สูง
- ความคงทนของโครงสร้าง ย่อยสลายง่ายเมื่อถูกน้ำ
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุผสมเพาะเกล้า, วัสดุผสมปลูก
- อายุการใช้งาน 1 - 3 ครั้ง
- ราคา ถูก
- ข้อดี น้ำหนักเบา, ราคาถูก
- ข้อเสีย อุ้มน้ำได้ไม่ดี, โครงสร้างย่อยสลายตัวง่าย, อัดตัวแน่นเมื่อถูกน้ำ
8. ขุยมะพร้าว
- แหล่งกำเนิด ปั่นใยออกจากเปลือกมะพร้าวจะได้เป็นเศษขุยเปลือกด้านในลูกมะพร้าว
- ค่า pH : 6 - 7
- คุณสมบัติการอุ้มน้ำ ได้ดีมาก
- คุณสมบัติการแลกเปลี่ยนประจุ สูงเมื่อขุยมะพร้าวผ่านขบวนการย่อยสลายตัว
- ความพรุน สูง
- ความคงทนของโครงสร้าง ปานกลาง มีการย่อยสลาย
- ลักษณะการนำมาใช้ นิยมนำมาใช้วัสดุผสมเพาะเกล้า, นำมาใช้เป็นวัสดุปลูก
- อายุการใช้งาน 2 - 3 ครั้ง
- ราคา ถูก
- ข้อดี น้ำหนักเบา, อุ้มน้ำได้ดีมาก, ราคาถูก
- ข้อเสีย เมื่อย่อยสลายจะอัดตัวกันแน่นทำให้เกิดปัญหาเรื่องการระบายอากาศ
